Alternatief voor aanlevering gegevens onvrijwillige zorg

De datum voor aanlevering van het digitaal overzicht onvrijwillige zorg (Wzd) met gegevens over het eerste half jaar van 2021 is uitgesteld tot nader order. Aanvankelijk zouden zorginstellingen vanaf dit jaar elk half jaar digitaal aan de Inspectie moeten doorgeven welke maatregelen van onvrijwillige zorg ze hebben uitgevoerd. Maar nu wil de Inspectie ook het bsn-nummer vragen om de maatregelen te kunnen herleiden naar een individu. De Eerste Kamer heeft de reparatiewet nog niet geaccordeerd dus de maatregelingen kunnen nog niet verplicht worden gesteld. Dit uitstel haalt de kritiek op de aanlevering niet uit de lucht.

“Enkel de incidenten aanleveren, zegt niet veel, zegt Jeffrey. “Bijvoorbeeld bij een structureel ongeplande maatregel moet je aangeven hoe vaak dit gebeurt, in welke categorie en subcategorie die valt en de duur van de maatregel. Dan moet je in praktijk gaan timen hoe lang de maatregel duurt. Waarom zouden we dit moeten registreren? Als iemand tien keer op zijn kamer wordt opgesloten, kunnen daar tien keer hele goede redenen voor zijn. Maar naar die redenen wordt niet gevraagd. In plaats daarvan lees je nu dat iemand tien keer is gesepareerd. Zoals het er nu voor staat, wil de Inspectie data verzamelen en achteraf kijken of daaruit trends zijn te ontdekken. Maar dan vraag ik me af: welke trends wil je uit die cijfers ontdekken? Dit is gewoon een lastenverzwaring van 110 miljoen euro, zo is berekend.”

Gerike: “De inzet van een onvrijwillige maatregel is het laatste redmiddel om erger te voorkomen. Als je enkel naar die maatregel vraagt, is er geen zicht op de stappen die daarvoor zijn ondernomen. Actiz heeft een stappenplan opgesteld dat je moet doorlopen en de evaluaties die je moet doen. Als je goed nadenkt over alternatieve methodes ter voorkoming van onvrijwillige zorg, dan is het voor iedereen duidelijk dat de maatregel weloverwogen is genomen.

Jullie hebben je bedenkingen over de gegevensaanlevering gedeeld met het ministerie. Wat was de reactie?

Jeffrey: "Ze delen onze gedachten en zijn bereid om te kijken naar een alternatieve manier. Want toezicht houden op de Wzd op basis van harde cijfers is niet mogelijk.”

Gerike: “Het verzamelen van cijfers is de enige manier waar het ministerie ervaring mee heeft. VWS heeft een pilot gedaan met zorgorganisaties die het prima vonden om de cijfers aan te leveren. Het geluid dat wij laten horen, is nieuw voor het ministerie."

Jeffrey: “Veel zorgorganisaties hanteren het Rijnlands principe. Dat gaat uit van vertrouwen geven aan de begeleiders die zorg op kleine schaal goed organiseren. Daardoor zijn controles niet nodig. Maar ook beleidsmedewerkers van traditioneel georganiseerde zorgaanbieders beamen dat het in het geval van onvrijwillige maatregelen gaat om het verhaal achter die cijfers."

Wat is een alternatief volgens jullie?

Gerike: “Wil je de cijfers kunnen duiden, dan moet je per cliënt een analyse maken omdat elke cliënt anders is. Je kunt dus nooit in data uitdrukken of de maatregelen voor onvrijwillige zorg goed of slecht zijn.”

Jeffrey: “We moeten het proces inzichtelijk maken van hoe onvrijwillige maatregelen tot stand zijn gekomen. “Daarover brainstormen we met een groep zorgorganisaties. Wat mij betreft, is de ideale rapportage een overzicht waaruit blijkt dat er overleg is geweest met de cliënt en verwanten over alternatieve maatregelen. Dat die maatregelen zijn geprobeerd maar niet mogelijk zijn gebleken. Daarnaast bevat de rapportage stappen om de afbouw van onvrijwillige zorg voor elkaar te krijgen. Idealiter wil je dat uit rapportages blijkt dat er overleg is geweest over elke maatregel, niet alleen de onvrijwillige. We willen graag met de Inspectie in gesprek over wat ze nodig hebben. Wat wij vooral willen, is dat we het vertrouwen krijgen dat we ons werk goed doen. Het kabinet geeft aan dat vertrouwen de basis moet zijn, maar dat zie ik niet terug in de praktijk."

Wat zijn drempels om vertrouwen te geven?

Gerike: “Angst dat het mis kan gaan. Om situaties uit het verleden te voorkomen, is er nu de neiging om alles dicht te timmeren. We merken dat de Inspectie echt aan het zoeken is naar de juiste manier van toezicht houden."

Toch gloort er hoop dat er de gegevensaanlevering zoals die nu is voorgesteld, wordt aangepast. “Wat we nu hebben bereikt, is dat het ministerie geïnteresseerd is in de manier waarop wij bij Elver de dossiervorming doen", vertelt Jeffrey. "Binnenkort hebben we een afspraak om onze dossiervorming toe te lichten. Ik zou het mooi vinden als we vertrouwen weer op de agenda kunnen zetten en dat we met toezichthouders in gesprek kunnen komen.”